off
Survival of the fittest
Het vormt een van de bouwstenen van Darwins evolutieleer: het proces van natuurlijke selectie: de soorten die daar het best toe in staat zijn ( the fittest) overleven en zorgen voor het voortbestaan van die soort. Zonder dat proces zou de wereld niet alleen al redelijk vol door de aanwezigheid van de menselijke soort, maar overvol van allerlei dieren. In de natuur speelt zich een verschrikkelijke strijd, zei Darwin: hoe te overleven. En al ons fokbeleid van boeren en hobbyisten borduurt daar nog altijd op voort.
Toegepast op mensen wordt het een wat lastiger verhaal. En zeker als het de politieke agenda binnensluipt. We spreken dan over ‘sociaaldarwinisme’. Ik vind dat zelf altijd wat een ongemakkelijke aanduiding omdat het lijkt alsof de oude Darwin dat zelf ook allemaal heeft bedacht en wie zijn biografie een beetje kent ( en die is zeer de moeite waard) weet dat dat niet zondermeer het geval is. Het kan wel een consequentie zijn die uit zijn gedachtegoed voortvloeit. Dan komen we al snel uit bij zoiets als ‘het recht van de sterkste’ en dan worden we wat onrustig. Dat ondertussen heel veel politiek dat uiteindelijk, al dan niet verkapt, hoog in het vaandel heeft, nemen we dan maar voor lief. Het waren echt niet alleen de nazi-dokters en ideologen die zo dachten. Wereldwijd heerst nog steeds het recht van de sterkste, en die sterkste vinden we dan vooral in het rijke deel van deze wereld.
Maar deze hele discussie heeft op dit moment weer een hoge mate van actualiteit, met alle opwinding en ongemak van dien. Heel concreet: wie moet er al eerste gevaccineerd worden en in het verlengde daarvan: als onze samenleving er onderdoor gaat omdat de zwakken zonodig beschermd moeten worden, wat vinden we daar dan van?
Van meet af aan was dat de inzet: bescherming van en zorg voor ouderen en zwakkeren en tot je ergernis werd je er met enige regelmaat aan herinnerd dat het dan dus ook over jou ging ( want ja, 60-plus). Afgelopen kopte columnist Sytze Faber in het Friesch Dagblad ‘het sociaaldarwinisme laat zich weer gelden’. Hij reageerde daarmee op de alles behalve opwekkende toekomstverwachting van Jaap van Dissel: we zijn er nog lang niet, reken maar op een derde golf! En zo zei Faber dan ook: de geest van de evolutionist Darwin begint weer boven de wateren te zweven. Mooi woordspel, maar jammer dat je dat zo een op een aan Darwin ophangt en niet aan degenen die zijn denken voorzetten politiek niveau. Maar goed, daar zal ik niet over doorzeuren. Gelukkig doet Faber dat ook niet en voert hij vervolgens columnist Marianne Zwagerman en filosofe Marli Huijer ten tonele. De eerste stelde dat we maar moeten accepteren dat het ‘dorre hout’(!) aan corona zal sterven en dat die lockdown daarom een te zware tol eist van de rest van de samenleving. Huijer hield de kwetsbaren voor dat het met 70-75 jaar wel welletjes is geweest. Dat zijn krasse uitspraken die je gevoegelijk kunt scharen onder de noemer ‘survival of the fittest’. Punt dat zij wel maken is dat we blijkbaar zo zijn geloven in de maakbaarheid van het leven dat we niet meer zo goed lijken te kunnen omgaan met het gegeven dat wij allen sterfelijk zijn en dat het dus een keer ophoudt. Maar een samenleving die daar politiek van maakt begeeft zich op glad ijs.
En dat doen we ondertussen wel. Op mondiaal niveau. Ik had het er al eerder over: de verdeling van de vaccins over de hele wereldbevolking. Daar lijkt de westerse wereld opeens wel bereid om het afschrijven van mensen als beleidsonderdeel voor lief te nemen. Of laat ik het zo zeggen: de westerse wereld laat in deze pandemische tijden wel heel goed voor zichzelf te kunnen zorgen, met Canada voorop: het tienvoudige van het aantal inwoners ingekocht! Nou, dan kan er nog eens een lading teveel door elkaar heen gehusseld worden, moeten ze hebben gedacht: gelukkig nog genoeg over!
Maar we hebben het wel over een wereldwijde pandemie en het getuigt daarom nogal van kortzichtigheid om vooral voor je zelf te kiezen, alsof het virus een paspoort heeft en landsgrenzen respecteert. We mogen alleen maar hopen dat de rijke landen snel zullen inzien waar ze mee bezig zijn, in ons aller, mondiale, belang.
Harrie Strubbe
