off
Gedeelde waarheid als uitdaging
Gedeelde waarheid als uitdaging
“Wat is waarheid?”, sprak ooit Pilatus tijdens het fake-proces tegen Jezus van Nazareth. En het blijft een kwestie van interpretatie of deze vraag nu waarachtig of juist cynisch bedoeld is. Ik zelf neig al jaren naar het laatste, maar ik kan daar dus niet zeker van zijn en over wie zegt dat eigenlijk wat?
Pilatus was niet de eerste en ook zeker niet de laatste die die vraag naar waarheid stelde. Velen zijn hem daarin gevolgd, met alle gevolgen van dien. Maar ik moet niet te vlug willen.
Filosofen en juristen zijn in de loop der tijden voorgangers geweest in die zoektocht. Ik denk bijvoorbeeld aan Emmanuel Kant. Hij stelde een paar basisvragen: Wat kan ik weten? Wat moet ik doen? Wat mag ik hopen? Met het oog op die eerste vraag, van het weten en dus van de waarheid, riep hij mensen op om daar zelf naar op zoek te gaan. Zo werden zijn woorden het adagium van de Verlichting: het uittreden van de mens uit de onmondigheid die hij aan zichzelf te wijten heeft. Waarheid was dus niet langer iets wat je op gezag van een ander, en denk daarbij vooral aan Kerk en Staat, aanneemt. Dat klinkt heel modern en het was in elk geval het vliegwiel voor modern, kritisch onderzoek. Waarvoor dank, meneer Kant.
En toch……onbedoeld is hier iets in werking gezet, waar we nu de soms wrange vruchten van plukken. Want ja, ieder heeft tegenwoordig zijn of haar eigen waarheid. Ik weet wel, daar kun je Kant niet een op een de schuld van geven; hij verwees bij die zoektocht naar de waarheid nadrukkelijk naar de Rede, en dat is niet hetzelfde als de intuïtie waar een influencer als Doutzen Kroes zich op beroept. Maar ook zij is een product van de geschiedenis. Want in reactie op het rationele denken van de Verlichters benadrukten de denkers van de Romantiek dat waarheid wel authenthiek, waarachtig moest zijn. En daarmee ben je nog maar een paar stappen verwijderd van ieder zijn of haar eigen waarheid. Sinds de jaren 60 heeft het ‘idee waarheid’ een slijtageslag ondergaan. Was het bevragen daarvan dus ooit de brandstof voor wetenschappelijke vooruitgang, nu lijkt alles waar te kunnen zijn: in filosofische termen: waarheid is enkel een constructie. In termen van de sociale media: waarheid is ook maar een mening; en dan kan van alles waar zijn, of een complot. Zie daar waar we zijn uitgekomen met onze zoektocht naar waarheid. Pilatus zou wellicht zijn wenkbrauwen met enige verbazing optrekken, Kant draait zich vermoedelijk om in zijn graf, want dit was wel het laatste wat hij wilde, maar we zijn hier wel bij uitgekomen en het verdeelt onze samenleving tot op het bot. De wetenschappelijke waarheid enerzijds, al zal elke rechtgeaarde wetenschapper zijn kennis, zijn ‘waarheid’ altijd als ‘voorlopig’ aanmerken, en de intuïtieve, existentiële ( want ja, zo voel ik het) waarheid anderzijds. Noem het maar parallelle werelden, als twee oevers van een onmetelijke brede rivier. We proberen elkaar nog wat toe te roepen, maar we kunnen elkaar absoluut niet verstaan.
En toch ligt daar de uitdaging voor het komende jaar en waarschijnlijk nog wel wat jaren daarna: elkaar op de een of andere manier weer gaan verstaan. Elkaars zorgen, elkaars vragen. Alle inzet is gericht op de strijd tegen het virus en dus spits het hele verhaal zich toe op wel of niet vaccineren en de eventuele draconische dwangmaatregelen daarbij. Over preventie, leefstijl, voeding en ga zo maar door, horen we weinig of niets. Ja, sporten is wel gezond, maar het mag nu even niet! En ja, dat veel I.C.patiënten wat aan de zware kant zijn…. Wat doen we daar aan: een suikertax! Nou, dat gaat ons helpen. Er is nog wel wat te winnen als het om dat gesprek rond al die waarheden gaat. En dan hoop je maar dat er mensen opstaan die dat een beetje kunnen ( zoals Gommerts het gesprek aanging met Femke Louise en zoals Robert Dijkgraaf op rustige toon, in begrijpelijke taal aan Matthijs van Nieuwkerk de meest complexe vraagstukken weet uit te leggen en ja, een paar voedingsdeskundigen die niet aan de leiband van het door de voedingsindustrie gefinancierde Voedingscentrum lopen).
Met ‘dat is ook maar een mening’ gaan we er niet komen, niet op de korte en niet op de lange termijn. Het zal moeten komen van wederkerigheid, van vertrouwen, van elkaar vasthouden. Noem het leven met verschillen. Niet makkelijk, reuze spannend eigenlijk, maar…we kunnen de uitdaging niet uit de weg gaan. Daarvoor zijn de vragen die op ons af komen veel te groot.
Harrie Strubbe
